Trong suốt thời kỳ Phục hưng
(~TK XIV-XVI) lan sang tận cuối thời Baroque (~TK XVI-XVII), vẽ cảnh
hạ xác Chúa Giêsu xuống khỏi Thập Tự Giá là một thách thức lớn đối với
các họa sĩ.
Trước hết, là thách thức về
mặt kỹ thuật. Cụ thể hơn, là thách thức của nguyên tắc “vẽ đúng” theo cách nhìn
“hiện thực” và theo các tiêu chuẩn thẩm mỹ về tính “cao cả”: làm thế nào để
diễn tả hình ảnh Chúa Giêsu đã chết được đưa xuống khỏi Thập Tự Giá trong dáng
dấp quặt quẹo mà không làm mất đi vẻ uy nghiêm của Người và không làm kinh
sợ…
Tiếp theo, là thách thức về
mặt tư tưởng. Cụ thể hơn, là thách thức của cách lý giải chủ đề và biểu hiện
nghệ thuật. Hình ảnh Chúa Giêsu bị đóng đinh trên Thập Tự Giá, tuy đau thương,
nhưng biểu hiện thẩm mỹ, căn bản vẫn là tinh thần bi tráng, và tự nó đã bao gồm một ý nghĩa biểu tượng “Thần Thiêng”... Hình ảnh Chúa Giêsu sống lại, đi ra hay
bay lên từ mộ đá, đã là hình ảnh khẳng đinh cho sự chiến thắng và đã có ý nghĩa thần
kỳ… Ở cả hai chủ đề này, cách lý giải chủ đề, mang đầy tính lý tưởng và gần
như sẵn có, bởi vậy, mà sự thể hiện không trở nên quá khó... Với chủ đề hạ xác
Chúa Giêsu xuống khỏi Thập Tự Giá khác hẳn. Nó gần như thuần túy chỉ là câu
chuyện đời thường. Làm thế nào để thể hiện những hình ảnh đau thương đời thường
này mà không sa vào các tình cảm bi lụy thế tục, vẫn chuyển tải được ý nghĩa
thiêng liêng cần có…
Bởi những thách thức như vậy,
mà họa sĩ nào cũng muốn lao vào để "đo lường tầm vóc" của mình! May,
không ít người đã thành công, nên cuối cùng, cho đến ngày nay, với chủ đề này, chúng
ta đã được nhìn thấy không ít tuyệt tác...!
Ở đây, tôi xin
giới thiệu vài tác phẩm tiêu biểu nhất.
Trước tiên, phải kể đến bức tranh khổ lớn (220 x 262cm) của
họa sĩ người Hà Lan Roger van der Weyden
(1399-1464) sáng tác năm 1435. Theo các nhà viết sử nghệ thuật, đây là tác
phẩm đầu tiên thể hiện thành công chủ đề hạ xác Chúa Giêsu xuống khỏi Thập Tự
Giá, và là tác phẩm đáng chú ý nhất thể hiện sự chín muồi của tác giả. Do hòa
trộn giữa phong cách tượng trưng Trung cổ trong cách thể hiện không gian và
phong cách tả thực Phục hưng trong cách thể hiện hình ảnh nhân vật, bức tranh
đã có dáng dấp của một hoạt cảnh sân
khấu vừa sống động vừa nghiêm trang. Sự sống động thể hiện qua sắc thái
biểu cảm ở từng gương mặt, từng hình vi của các nhân vật. Và câu chuyện Kinh
Thánh đã được thể hiện một cách trọn vẹn… Thân hình Chúa Giêsu, được xoay toàn
bộ mặt trước về phía người xem, trở thành trung tâm của tác phẩm. Các phụ nữ
khóc lóc đóng khung tâm điểm này ở cả hai bên. Thánh Gioan cúi về phía trước,
giống như Thánh nữ Mary Magdalene ở phía bên kia, cố gắng vô vọng để đỡ lấy Đức
Trinh Nữ đang ngã xỉu trong chuyển động tương ứng với chuyển động của thân mình
Chúa Giêsu đang được đưa xuống. Vẻ câm lặng của các ông già càng làm nổi bật
những cử chỉ diễn cảm của các vai chính… Bằng phong cách “Sân khấu hóa” này,
Rogier đã nối truyền thống Gothic-kiểu thức hóa-đến gần với nghệ thuật hiện đại
Phục hưng. Đó là một đóng góp lớn mang tính lịch sử, giúp hòa hợp những đòi hỏi
mới được đặt ra cho nghệ thuật với mục đích tôn giáo cổ xưa.
Tác phẩm này, ban đầu, được vẽ cho một nhà Nguyện ở Leuven,
Hà Lan, nhưng từ thế kỷ XVI, nó đã thuộc sở hữu của người Tây Ban Nha. Đến nay,
nó đang được đặt tại bảo tàng Prado ,
Madrid
Cuối cùng, phải kể đến “Hạ xác Chúa Giêsu xuống khỏi Thập Tự Giá” (158-117cm) sáng tác năm 1634 của họa sĩ người Hà Lan Rembrandt van Rijn (1606-1669). Nói cuối cùng, bởi theo các nhà nghiên cứu lịch sử và phê bình mỹ thuật phương Tây, sau tác phẩm của họa sĩ bậc thầy dùng ngôn ngữ ánh sáng này, hầu như không còn tác phẩm nào có thể thể hiện cảnh hạ xác chúa Giêsu xuống khỏi Thập Tự Giá vừa hiện thực, gần gũi vừa mang lại những xúc cảm thiêng liêng đến vậy. Rembrandt sáng tác bức tranh này khi mới 28 tuổi. Nhưng từ lâu trước đó, ông đã được xem là một bậc thầy diễn tả “sự vận động của tâm hồn”. Ông có vẻ như có thể nhìn thấu vào tâm tư của mọi loại người và biết họ sẽ cư xử ra sao trong bất cứ tình huống cho sẵn nào. Chính tài năng này, đã làm cho những bức tranh minh họa các câu chuyện trong Kinh Thánh của ông rất khác biệt với tất cả mọi thứ từng được thực hiện trước đó. Ông thâm nhập vào tinh thần của những câu chuyện và nỗ lực hình dung chính xác cái tình thế hẳn đã xảy ra, và nỗi xúc động cũng như cách xử sự của con người trong khoảnh khắc ấy. Hình ảnh trong tranh, qua cách thể hiện tài tình của ông, cho thấy, đây là câu chuyện hoàn toàn hiện thực, với những con người mà dáng dấp và hành vi như ta vẫn gặp trong đời sống hằng ngày. Nhưng cái ánh sáng lung linh thì lại hết sức tuyệt diệu, vừa rất thực vừa mang đầy sắc thái “siêu thực” của chiều sâu nội tâm. Thực tại được nhìn thấy, dường như đang ẩn chứa những sự thật khác cần được chiêm nghiệm. Rất khó diễn tả bằng lời, nhưng rõ ràng nó đã làm người xem rung động…
Tác phẩm này đang thuộc sở hữu
của bảo tàng Hermitage ở St. Petersburg
Và dưới đây là một số tác phẩm nổi tiếng
khác. Xin xem ảnh tranh:
Raphael, 1507
Fiorentino, 1521
Fontormo, 1528
Nguyên Hưng
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét